Bordeaux is terroirwijn
Als men het heeft over terroirwijn, dan gaat het al snel over druiven als Pinot Noir, Nebbiolo en Riesling en over gebieden als de Bourgogne, Barolo en de Moezel. Bordeaux ontbreekt vaak in het rijtje. En toch is er ontzettend veel te zeggen voor Bordeaux als één van de grote terroirwijnen van de wijnwereld. Het is tijd om Bordeaux op een voetstuk te zetten als het gaat om terroir.
- Wat is terroirwijn?
- Bordeaux vs. Bourgogne: wijnhuis vs. locatie
- Diepgaande kennis van de wijngaarden
- Bordeaux: een regio met specifieke, herkenbare identiteiten
- Terroir op kleine schaal
- Terroir en blenden: een paradox?
- Hernieuwde aandacht voor terroir
Foto's: de bodem is één van de componenten van 'terroir'. Op de foto een bodem uit één van de wijngaarden van Château Lafaurie-Peyraguey in Sauternes. © Château Lafaurie-Peyraguey | zie fotocredits in bronvermelding
Wat is terroirwijn?
Dat begint natuurlijk met de definitie van ‘terroir’. Hoewel er talloze uitgebreide definities zijn van het woord, is het Engelse ‘sense of place’ een perfecte uitleg van het begrip. Dat betekent dat terroirwijn een gevoel zou moeten oproepen van de plek waar de wijn vandaan komt. Terroirwijn heeft een duidelijke connectie met zijn oorsprong: de wijn kan alleen van die specifieke plek komen, niet ergens anders vandaan.
Bordeaux vs. Bourgogne: wijnhuis vs. locatie
Het is niet zo vreemd dat Bordeaux niet 1-2-3 wordt genoemd als terroirwijn. Bordeaux is geënt op de bekendheid van wijnhuizen in plaats van op locatie. Het belangrijkste boegbeeld daarin is nog altijd de classificatie van de Médoc uit 1855. In deze classificatie zijn de wijnhuizen hiërarchisch ingedeeld, zonder enige voorwaarde aan hun ligging.
Vergelijk dit met de Bourgogne, die juist minutieus is ingedeeld op herkomst. De rangorde van dorpswijnen, Premier Cru en Grand Cru is gekoppeld aan de wijngaard en niet aan een wijnhuis. Bordeaux en Bourgogne zijn in veel opzichten elkaars tegenpolen, ook in de perceptie van het publiek.
Zijn in de Bourgogne consumenten vooral op zoek naar een Meursault of Gevrey-Chambertin, zo zijn het in de Bordeaux vooral namen van wijnhuizen die tot de verbeelding spreken: Mouton-Rothschild, Latour of d’Yquem. Dat de wijnen van verbluffend goede terroirs komen is voor veel kopers een secundair onderdeel van het verhaal.
Diepgaande kennis van de wijngaarden
In veel regio’s is het gangbaar dat wijnhuizen (een deel van de) druiven kopen bij andere wijnboeren. Hoewel niet uniek hierin, moeten wijnhuizen in Bordeaux de druiven uit hun eigen wijngaarden halen. De wijnmaker van het wijnhuis weet dus precies waar de druiven vandaan komen. Door de jarenlange ervaring met de wijngaarden kent de wijnmaker de bodems, de verschillende microklimaten en de wijnstokken als geen ander. Er is een diepgaande connectie met de plek. De wijnmaker heeft een uiterst grondige kennis van elk afzonderlijk terroir in het bezit. Alleen daardoor is de wijnmaker in staat elk jaar weer absolute kwaliteit uit de wijngaarden te halen.
Bordeaux: een regio met specifieke, herkenbare identiteiten
Hoewel de namen van wijnhuizen leidend zijn in Bordeaux, zijn de appellaties van Bordeaux zonder twijfel herkenbaar in karakter. Saint-Estèphe, Pauillac, Saint-Julien en Margaux roepen bij wijnliefhebbers direct stijlkenmerken op, duidelijk verschillend van elkaar en zeer specifiek en herkenbaar. De vier beroemde appellaties van de Haut-Médoc liggen naast elkaar en zijn toch onmiskenbaar anders in karakter. Deze stijlkenmerken zijn al sinds decennia, zelfs eeuwen herkenbaar en voor een groot deel toe te schrijven aan het terroir.
Foto's: verschillende bodemsoorten in Bordeaux. Van links naar rechts: Pauillac, Pessac-Léognan, Saint-Émilion, Fronsac, Pomerol. © Ulysse Cazabonne
Terroir op kleine schaal
Het verschil tussen de linkeroever en rechteroever van Bordeaux biedt een handig, makkelijk te onthouden onderscheid. Toch is het een generalisatie, want bodems en microklimaat kunnen soms op 100 meter afstand compleet anders zijn. Hetzelfde geldt voor appellaties die bekend staan om een specifiek karakter. Bijvoorbeeld de appellatie Margaux, waar de bodems tussen wijngaarden zeer verschillen. Zo zijn er bodems met een grote hoeveelheid kiezels, maar ook bodems met meer kalksteen of klei. Het klimaat in een wijngaard dicht bij de rivier de Garonne is gematigder dan verder van de rivier af. Hoogte en ligging zorgen ook voor verschillen. Nog een tekenend voorbeeld: de Universiteit van Bordeaux concludeerde na uitvoerige bodemstudies dat er niet minder dan 17 verschillende bodemtypes in Saint-Émilion en zijn satellietappellaties zijn!
Terroir en blenden: een paradox?
Bordeaux staat bekend om zijn blends van verschillende druiven. Blenden lijkt haaks op het begrip van terroir te staan, en toch is niets minder waar. De wijnhuizen van Bordeaux zijn vaak groot en hebben verschillende wijngaarden, ieder met een eigen uniek terroir. Zo geeft Merlot niet alleen een andere wijn dan Cabernet Sauvignon, maar heeft Merlot uit de ene wijngaard een ander karakter dan Merlot uit een andere wijngaard. De wijnmaker is expert van zijn eigen wijngaarden en weet elk jaar weer de ultieme blend van te maken die het beste zijn terroirs vertegenwoordigt. Overigens is het blenden van verschillende percelen ook de methode voor het maken van vele wijnen uit Barolo. Het begrip terroir is wellicht het meest tastbaar in single vineyard-wijnen, maar is net zo goed van toepassing op wijnen die een blend zijn van verschillende percelen.
Hernieuwde aandacht voor terroir
Er mag gesteld worden dat Bordeaux absoluut terroirwijn voortbrengt. De laatste jaren zoeken veel wijnhuizen de verdieping op wat betreft terroir, waardoor dit duidelijker wordt. Voorbeelden zijn Château Le Prieuré in Saint-Émilion die een geheel nieuwe bodemkaart liet maken op basis van 70 bodemmonsters en Château Montrose, die met zestig temperatuur- en vochtigheidsensoren het microklimaat binnen de gehele wijngaard in kaart bracht.
Zeker noemenswaardig is ook het werk van cartograaf/infographic-designer Pierre Le Hong. Hij brengt sinds 2014 het landschap van Bordeaux in kaart. Dat doet hij met een overtuiging die vergelijkbaar is met het invloedrijke werk van Alessandro Masnaghetti voor Barolo (meer informatie over Masnaghetti in onze Barolo-special). Niet gek dat hij tegenwoordig door talloze wijnhuizen gevraagd wordt, ook buiten Bordeaux. Na het schrijven van boeken maakt hij nu 3D-video’s die in één oogopslag het landschap van Bordeaux laten zien. Hij belicht zowel de regio als individuele châteaux. Alles is te zien: percelen, druivenaanplant, hoogtes en liggingen, bodemopbouw en meer. De video’s laten zien hoe bijzonder Bordeaux is op het gebied van terroir.
1: de wijngaarden van Pomerol met de vier bodemsoorten zeer inzichtelijk geanimeerd in beeld gebracht. (klik om de video op Youtube te bekijken)
2: de wijngaarden van de Médoc in één oogopslag. (video op Youtube)
3: de wijngaarden van Château Brane-Cantenac. (video op Youtube)
4: de 2020-oogst van Château Montrose perceel voor perceel in een video-tijdlijn. (video op Youtube)
Video's: © Pierre Le Hong Infographie